Солтүстік Тянь-Шаньнің жануарлар кадастры кең аудиториясына қолжетімді болады
Кадастр деректері уәкілетті органдарға ғана емес, табиғат әуесқойларына да пайдалы болуы мүмкін.
Жануарлар дүниесіне әсер етуі мүмкін басқару және экономикалық шешімдер қабылдау үшін фауна объектілерінің өзекті жағдайы туралы ақпарат қажет. Бұл туралы Алматының Өңірлік коммуникациялар қызметі алаңында ҚР Зоология институты бас директорының ғылыми мәселелер жөніндегі орынбасары Марина Чирикова айтып берді, деп хабарлайды аlmaty-akshamy.kz.
«Жануарлар әлемінің кадастры белгілі бір аумақта жануарлардың қанша түрі өмір сүретінін, олар кең таралған, олардың биологиясының қандай ерекшеліктері, көбеюі, бұл ресурстың қаншалықты тез қалпына келуі, қандай түрлер зиянды, қандай аңшылық және кәсіптік, қандай түрлері сирек кездесетінін, жойылып кету қаупі төнген және т. б сипаттайтын барлық деректерді білдіреді. 2021 жылы біз Солтүстік Тянь-Шань жануарлар дүниесі кадастрының электрондық базасын құруға бағытталған жобамен жұмыс істей бастадық», - деді М.Чирикова.
Деректер базасы жоба барысында жиналған мұрағаттық, әдеби және жаңа деректерді қамтыды. 2023 жылдың қазан айында Электронды мәліметтер базасы жануарлардың 948 түріне арналған 10633 жазбаны құрады. Жобаның нәтижесінде жануарлардың 3550 – ден астам түрі туралы ақпарат жиналды - ең кішкентай омыртқасыздардан бастап құстар мен сүтқоректілердің ең үлкен түрлеріне дейін. Мұндай ақпарат жануарлар популяциясының динамикасын талдау үшін, сондай-ақ болашақта фаунаның өзгеру тенденцияларын анықтау үшін маңызды.
«Негізгі міндеттердің бірі - көптеген жылдар бойы жинақталған жануарлар әлемі туралы барлық мәліметтер мен жаңа деректерді біртұтас дерекқорға біріктіру. Біз сондай-ақ жақын арада ашылатын және барлығына қолжетімді болатын электрондық порталда дерекқорымызды көрсеттік. Бұл уәкілетті органдар үшін де, барлық табиғат әуесқойлары үшін де. Деректер базасы қызығушылық танытқандарға Солтүстік Тянь-Шаньда қандай түрлері өмір сүретінін, олардың қай жерде таралғанын және олардың қандай ерекшеліктері бар екенін білуге мүмкіндік береді», - деп атап өтті спикер.
Ол жүргізілген зерттеулер мен деректерді талдау негізінде Солтүстік Тянь-Шань жануарларын сақтау, көбейту және ұзақ мерзімді пайдалану бойынша ұсыныстар берілгенін толықтырды.
Спикер өз сөзінде Солтүстік Тянь-Шаньдағы жануарлар әлемін зерттеу нәтижелерімен бөлісті. Мәселен, зерттеу нәтижелері бойынша ғалымдар Қазақстанда арқардың саны артып келе жатқанын анықтады.
«Негізінде біз оң үрдісті көріп отырмыз. Сонымен бірге, біздің Солтүстік Тянь-Шаньдағы зерттеуіміз оның таралу аймағы азайып бара жатқанын көрсетті. Ол айтарлықтай төмендеді - 19 ғасырдың басында 11000 км-ден 1500 км-ге дейін. Бұл, ең алдымен, урбанизациямен, конгломераттардың өсуімен, ауыр рекреациялық жүктемемен байланысты», - деп түсіндірді сарапшы.
Бір уақытта Тянь-Шань аюымен де солай болды. Бір кездері Солтүстік Тянь-Шаньда қоңыр аюдың таралуы айтарлықтай төмендеді, алайда 1996 жылы Іле-Алатау ұлттық паркі құрылып, күзет режимі күшейгеннен кейін аюлардың сирек келе бастағаны байқала бастады, содан кейін аюлар осында тұрақты қоныстанды. Осылайша, сарапшылар аюдың санының өсуі мен таралу аймағының бұрын өмір сүрген шегіне дейін көбейетінін болжайды.
Сондай-ақ, сарапшылардың пікірінше, түлкі популяциясының жағдайы айтарлықтай өзгеріске ұшыраған жоқ, бірақ сонымен бірге Солтүстік Тянь-Шань тау бөктерінде де пайда бола бастаған қорқаудың таралу аймағының кеңеюі байқалады және осы түрлер арасында кейбір бәсекелестік пайда болуы мүмкін.
Солтүстік Тянь-Шаньның қазақстандық бөлігіндегі қар барысының санын біз 60-74 бас деп санап отырмыз. Қазақстан аумағында барлығы 150-ге жуық қар барысы бар. 20 ғасырдың басынан бастап қазіргі уақытқа дейін Солтүстік Тянь-Шаньның қазақстандық бөлігіндегі Ирбис ауқымы 8045 км-ге қысқарғаны анықталды.
Сонымен бірге сарапшы Солтүстік Тянь-Шань фаунасы тек сүтқоректілермен ғана шектелмейтінін, ол алуан түрлі және құстардың, кеміргіштердің, шөпқоректілердің және жыртқыштардың көптеген түрлері барын атап өтті. Бұл түрлердің әрқайсысы белгілі бір функцияны орындайды және табиғатта орын алады.
