Бюджеттік сала жұмыскерлері табысының өсуі – аса айқын көрсеткіш
Президент реформалары: айтылды – жасалды
Қазақстан – әлеуметтік мемлекет, азаматтардың әлеуметтік қорғалуы мен әл-ауқаты мәселелері әрқашан негізгі басымдықтардың қатарында. Бұл ретте елімізде болып жатқан жаңғырту әлеуметтік саясатты да шет қалдырған жоқ. Мұндағы ең маңызды жобалардың бірі – 2023 жылдан бастап күшіне енеді деп күтіліп отырған Әлеуметтік кодекс. Осы құжаттың қабылдануы, бұрын әртүрлі құқықтық актілер мен заңдар аясында «шашырап» келген ауқымды әлеуметтік қолдау шараларын бір «мұқабаның» ішіне жинақтауымен маңызды. Бұл әлеуметтік саясатқа қажетті жүйелілік, белсенділік береді, тиімсіз шараларды анықтап, жоюға, қайталауларды болдырмауға мүмкіндік береді. Әлеуметтік кодекс цифрлық әлеуметтік отбасы картасын құруды, ана мен баланы қолдау шараларын күшейтуді, еңбек нарығын дамытуды және жұмысқа орналастыруға жәрдемдесуді ұйымдастырудың жаңа тәсілдерін, арнаулы әлеуметтік қызметтер, зейнетақымен қамсыздандыру, мүгедектігі бар адамдарды әлеуметтік қорғау жүйесін жетілдіруді, әлеуметтік қызметкердің кәсібилігі мен мәртебесін арттыруды және басқа шараларды көздейді.
2022 жылы қабылданған маңызды институттық шешім – Қазақстанда Халықтың әлеуметтік осал санаттарын қолдау жөніндегі омбудсменнің жаңа лауазымы тағайындалғандығы.
Тағы бір назар аударатын жайт – қоғамда кәсібилік пен еңбексүйгіштік сынды құндылықтарды ілгерілету және нығайту, Еңбек адамының беделін күшейту. Бұл тақырып Президент Қасым-Жомарт Тоқаевтың сөйлеген сөздері мен тапсырмаларына үнемі арқау болып келеді. Қазақстанның нағыз қаһармандары – өз ісін адал да жауапкершілікпен атқаратын адамдар деген идея әділетті Қазақстан қоғамының іргетастарының біріне айналуға тиіс. Тіпті өткен жылы Қоғамда еңбек құндылығы идеологиясын насихаттаудың 2023-2025 жылдарға арналған кешенді жоспары да бекітілді.
Алайда тіпті қаһармандар да жалғыз идеологияға қанағаттанбайтындығы анық. Еңбек адамдарының мәртебесін көтеріп, олардың еңбегі іс жүзінде бағалы екенін көрсету керек. Ресми терминологияны қолдана айтқанда, қолдаудың монетарлық құралдарына сұраныс бар. Соның бірі – Мемлекет басшысы жариялаған ЕТЖ (ең төменгі жалақы) мөлшерін кезекті ұлғайту: егер 2020 жылы ЕТЖ 42 500 теңге болса, 2023 жылы – 70 000 теңге. Екі жылда шамамен 65% өсім. Бұл неге маңызды? ЕТЖ деңгейі, мемлекеттік органдардың мәліметі бойынша, 1,6 млн жалдамалы жұмыскердің кірісіне тікелей әсер етеді. ЕТЖ-ны осылай арттырудың каскадтық әсері одан да көп адамға тиеді.
Бюджеттік сала жұмыскерлері табысының өсуі – аса айқын көрсеткіш. 2023 жылы балабақша тәрбиешілерінің, мектептер мен колледждер педагогтерінің, қосымша білім беру жүйесі мамандарының жалақысы тағы 25%-ға өседі (оған қоса, білім беру жүйесінде әртүрлі үстемеақылар бар – жалақының 50%-ына дейін). Дәрігерлердің жалақысы 30 пайызға, медбикелердің жалақысы 20 пайызға дейін көтеріледі. Төтенше жағдайлар министрлігі жүйесінде лауазымдардың санатына қарай жалақыны 10-нан 70 пайызға дейін арттыру жоспарланып отыр. Полицияда да биыл жалақыны көтеру қарастырылған, ал 2025 жылдан бастап әр үш жыл сайын жалақыны индекстеуді енгізу жоспарлануда. 2023 жылы әскери қызметшілердің лауазымдық жалақыларының жалпы ұлғайтылуы 2020 жылғы деңгеймен салыстырғанда 60%-ды құрайды.
Жастарға ерекше назар аударылады. Келесі оқу жылынан бастап студенттердің шәкіртақысы 20%-ға, магистранттар мен докторанттардікі 15%-ға өседі. Бұдан бөлек, өткен жылы мемлекеттік жастар саясаты және әлеуметтік қамсыздандыру мәселелері бойынша заңнамаға түзетулер қабылданды. Жаңашылдықтың бірі – жастар санатының жасы 28-ден 35-ке дейін ұлғайтылғандығы. Бұл әртүрлі салалардағы жастарға арналған қолдау шараларымен (білім беруден бастап тұрғын үй бағдарламасына дейін) қамтылатын қазақстандықтар саны әлдеқайда көбейетінін білдіреді.
2022 жылғы тағы бір үлкен әлеуметтік жоба – «Қазақстан халқына» қоғамдық қоры құрылғандығы. Меценаттардың қаражатымен бұл қор қазақстандықтардың әлеуметтік мәселелерін шешуге жұмылған. Ол мәселелер – мақсатты (мысалы, қымбат емдеуді қаржыландыру немесе оқу ақысын төлеу) және жалпы (әлеуметтік инфрақұрылымды құру, білім беру және денсаулық сақтау объектілері материалдық-техникалық жарақтандыруға жәрдемдесу және т.б.).
