Алматыда ескірген және жөндеуге мұқтаж жылу желілерінің үлесі өте жоғары

Жылумен жабдықтау

Алматы қаласының қолданыстағы жылумен жабдықтау жүйесі 01.01.2021 ж. жағдай бойынша екі негізгі бағытпен ұсынылған:

• орталықтандырылған жылумен жабдықтау жүйесі (ОКТ)

- "АлЭС" АҚ жылу көздерінен: ЖЭО-1, ЖЭО-2, БҚК жылу беру (электр және жылу энергиясын аралас өндіру) базасында;

- - "АТКЕ" ЖШС ірі қазандықтарынан жылу беру базасында: РКО (Орбита), ЮРК (Оңтүстік), ЮВРК (Оңтүстік-Шығыс), Ақкент, Көкжиек, Премьер, Алматы халықаралық әуежайы, СВК, Жас Қанат;

• - жеке жылу көздерінен орталықтандырылмаған жылумен жабдықтау жүйесі( СДЦТ): 100-ге жуық өнеркәсіптік, 75 "АТКЭ" коммуналдық ЖШС және 120 қалалық коммуналдық қазандықтар, автономды жылыту жүйелері, жылыту пештері.

ОРТАЛЫҚТАНДЫРЫЛҒАН ЖЫЛУМЕН ЖАБДЫҚТАУ ЖҮЙЕСІ

Қазіргі кезде тұтынушыларды жылумен жабдықтау бойынша қызметтерді Алматы қаласының орталықтандырылған жылумен жабдықтау жүйесінде үш негізгі өнім беруші көрсетеді, олар:

          -"Алматы Электр Станциялары" АҚ ("АлЭС"АҚ)

 Алматы қаласы мен Алматы облысында жылу және электр энергиясын өндіру бойынша. "АлЭС" АҚ халықты және өнеркәсіптік кәсіпорындарды электр энергиясымен және жылумен қамтамасыз етеді.

-         "Алматыжылукоммунэнерго"ЖШС ("АЖКЭ» ЖШС),. қазандықтарда ыстық су және бу түрінде жылу энергиясын өндіруді жүзеге асырады.

-        "Алматы жылу желілері" ЖШС ( "АлЖЖ" ЖШС), тұтынушыларға жылу энергиясын беруді және бөлуді жүзеге асыратын, сондай-ақ Алматы қаласының ОЖ аймағында жылу мен ыстық суды тасымалдау, сондай-ақ өткізу жөніндегі жұмыстар мен қызметтердің барлық ілеспе түрлері.

 Алматы қаласы жылу жүктемесінің өсуі: 2020-2030 жылдар кезеңінде-1 064 Гкал/сағ:2020-2030 жылдар аралығында - 1 064 Гкал/сағ: оның ішінде

-    азқабатты тұрғын үй құрылысы  –   -185 Гкал/с;

-    көпқабатты тұрғын үй құрылысы   –   594 Гкал/с;

- қоғамдық құрылыс - 655 Гкал/сағ.

 2031-2040  жылдар аралығында. – 1 088 Гкал/сағ: оның ішінде

-        аз қабатты тұрғын үй құрылысы     –   10 Гкал/сағ;

-        көпқабатты тұрғын үй құрылысы   – 877 Гкал/с;

-        қоғамдық құрылыс              –  201 Гкал/с.

2040 жылға дейінгі кезеңде Алматы қаласындағы тұрғын үй және қоғамдық құрылыстың жылу жүктемесінің жиынтық өсімі 2 152 Гкал/сағ құрайды, оның ішінде:

-    аз қабатты тұрғын үй құрылысы   –   -175 Гкал/с (7%);

-    көпқабатты тұрғын үй құрылысы – 1 471 Гкал/с (59%);

-    қоғамдық құрылыс            –  856 Гкал/ (34%).

ӨЗЕКТІ МӘСЕЛЕЛЕР

Жылу энергетикасы – жоғары нормативтік шығындары бар сала. Париж келісімі бойынша ұлттық міндеттемелерді орындауға ықпал ете отырып, энергия сыйымдылығын оңтайландыруға және CO2 шығарындыларын азайтуға болатын ел экономикасының соңғы ірі секторы болып қала береді.

Кез келген сала сияқты, реттелген және мемлекеттің меншік иесі ретінде басымдықпен қатысу арқылы қазақстандық жылу энергетикасы тиімділіктің жоғары көрсеткіштерімен мақтана алмады. Мемлекет өнімнің – жылудың жоғары әлеуметтік маңыздылығына байланысты тиімділікті төмен деңгейде ұстады.

Еліміздегі қала тұрғындарының 70%-ға жуығы орталықтандырылған жылумен жабдықтауға (ОЖЖ) қосылған. Алайда, пайдаланылатын жылыту жүйелерінің көпшілігі 20-40 жыл бойы жұмыс істеп келеді және ұзақ уақыт бойы энергия тиімділігінің заманауи стандарттарына сәйкес  емес.

Республика өңірлері бөлінісінде Алматы қаласының ескірген және жөндеуге мұқтаж жылу желілерінің үлесі өте жоғары – 56,1% (солтүстік өңірлерде үлес 10-40% диапазонында), ал қала қазандықтары жабдықтарының тозуы – 63,1%.

Салада жинақталған тозу 50% - дан асады, жергілікті бюджеттен де, республикалық бюджеттен де инвестициялар саладағы тозуды сәл қысқартуға мүмкіндік берді, алайда желілердегі жылудың жоғары шығыны (30% - ға дейін), жылу желілерінің гидравликалық режимімен, желілердің жылу оқшаулауымен, температуралық кестелерді сақтамаумен проблемалар, қазіргі уақытта автоматтандырудың төмен деңгейі сияқты басқа да техникалық проблемалар түпкілікті шешілмеген.

Экономикалық блоктың басты проблемасы "табиғи монополиялар субъектілерінің бекітілетін тарифтік жүйесі саланың инвестициялық тартымдылығын қамтамасыз етпейді, субъектілердің шығындарын толық өтемейді және инвестициялардың қажетті кірістілігін ескермейді"деп танылады. Тарифтерде қуат резерві үшін ставка жоқ, сонымен қатар жылу энергиясы мен жылу тасымалдағышты есепке алу шығындары бөлінбейді. Бұл саланың кәсіпорындарын шығынды немесе тұрақсыз ақша ағынымен жасайды. Сала терең субсидияланған-күрделі шығындар тікелей бюджет есебінен немесе жеңілдетілген несиелер есебінен қаржыландырылады.

2021 жылдың жазында шыққан жылу энергетикасы саласындағы қызметті реттейтін заң орталықтандырылған жылумен жабдықтау жүйесінің сенімділігін және саланың инвестициялық тартымдылығын,энергия тиімділігін арттыруға, атмосфераға әсер ететін залалды заттарды төмендетуге, жаңаратын энергия көздерін пайдалануды кеңейтуге және т. б. оң әсер етеді.

Қазақстан  және  Алматы қаласы, атап айтқанда, ЖЭО мен қазандықтардың, үлкен жылу магистральдарының мекені болып қала береді, ал бөліп тұтынуға көшу газдандыру бойынша шектеулерді ескере отырып, алыс перспективаға ұқсайды.

Мысалы, 2017 жылы ЖЭО-1-ді көмір отынынан газға ауыстыру жобасы іске асырылды. Бұл жобаны іске асыру қоршаған ортаға зиянды шығарындылар көлемін айтарлықтай төмендетуге мүмкіндік берді. Бұл ретте ЖЭО-да электр энергиясы мен жылу өндіру үшін көмірдің жануы кезінде пайда болған күл қалдықтары нөлге жақындады.

Алайда, газға көшу негізгі жабдықтың физикалық тозуына байланысты ЖЭО-1 проблемаларын шешкен жоқ. Алматы қаласының энергия жүйесінің тұрақты жұмысы және қаланың орталық және шығыс бөлігіндегі орталықтандырылған жылумен жабдықтау үшін де ЖЭО-1 маңыздылығын, сондай-ақ электр және жылу энергиясын қайта бөлу бойынша ЖЭО-1 инфрақұрылымының рөлін ескере отырып, ЖЭО-ны қайта құру және жаңғырту қажет.

2019-2020 жылдары экологиялық жағдайды жақсарту қажеттілігіне байланысты "қоршаған ортаға әсерді барынша азайта отырып, Алматы ЖЭО-2 жаңғырту" ТЭН әзірленді, Алматы ЖЭО-2 алаңында ПМУ салу жөнінде шешім қабылданды.

ЖЭО-2-ні ГТ-ЖЭО құрылысымен табиғи газды жағуға көшіру атмосфераға зиянды заттар шығарындыларын азайтудың және станцияның әсер ету аймағындағы ауа сапасын жақсартудың тиімді жолдарының бірі болып табылады. Станцияны газға ауыстыру кезінде атмосфераның көмір күлі, күкірт диоксиді және мазут күлінің шығарындыларымен ластануы іс жүзінде тоқтатылады. Атмосфераның азот пен көміртегі тотығымен ластануы да азаяды, парниктік газдар шығарындылары азаяды. ЖЭО-2-ні табиғи газды жағуға ауыстырған кезде атмосфераға ластаушы заттар шығарындыларының жылдық саны ~80% - ға азаяды.

Алайда, қоршаған ортаға әсерді азайту және жоспарланған  жылуды беру бойынша қабылданған шешімдерді қамтамасыз ету үшін ДУ 1000 кері құбырын салу және қолданыстағы ДУ800 + ДУ1000 жеткізу құбырларын қайтадан ДУ1000 + ДУ1000 ауыстыру қажет.

Белгіленген уақыт ішінде - жылумен жабдықтаудың қажетті режимдерін, параметрлері мен сапасын, сондай-ақ қолданыстағы нормалар мен ережелер бойынша (жылу көздері мен жылу магистральдарының белгіленген қуатының жеткіліктілігі) ақаусыз жұмыс істеу ықтималдығын қамтамасыз ету. Алматының жылу энергетикасының барлық нысандары бойынша.

Сондықтан жылу энергетикасының қазіргі проблемалары қолданыстағы жылумен жабдықтау жүйесін оңтайлы деңгейде ұстауға мүмкіндік береді.

Демек, саланы қазіргі өсіп келе жатқан сұранысты қанағаттандыра алатындай етіп модернизациялау тиісті жағдай жасау және жылу энергетикасын қатаң реттеу қажет, сол арқылы жылу  энергетикасын бизнеске айналдыру  керек.