Генетикалық шығу тегі: алматылықтар арасында қандай тесттер сұранысқа ие?
Өңірлік коммуникациялар қызметінің брифингіне генетик-дәрігер, генетикалық зертхананың қызметкері Мадина Элиасова қатысты, ол ДНҚ-ның бірегейлігі, ататекті анықтау сынақтары және генетикалық факторлардың әртүрлі ауруларға әсері туралы айтты, деп хабарлайды Almaty-akshamy.kz.
Сарапшы жыл сайын бүкіл әлем бойынша 3 қыркүйекте ДНҚ бірегейлігінің ашылу күні атап өтілетінін еске салды. 1984 жылы британдық ғалым Алек Джеффрис әр адамның ДНҚ-сы ерекше екенін және қайталанбайтынын анықтады.
«ДНҚ - бұл шын мәнінде өмір молекуласы. Бұл нуклеотидтерден тұратын тізбек, биологиялық әліпби деп аталады, онда организм туралы барлық ақпарат бар және бұл ақпаратты бір ұрпақтан екінші ұрпаққа қалай беру керектігі жазылған. 1953 жылы Американдық ғалымдар ДНҚ молекуласының үш өлшемді құрылымын ашты. Яғни, барлық ақпарат бір ұрпақтан екінші ұрпаққа қалай берілетіні. Бұл биотехнология мен генетиканың, сондай-ақ медициналық генетиканың қарқынды дамуына мүмкіндік берді», - деп бөлісті М.Элиасова.
Дәрігер генетик атап өткендей, ДНҚ-ның бірегейлігі оны криминалистикада қолдануға мүмкіндік берді. Бүгінгі таңда бұл тұлғаны анықтаудың ең дәл шығатын нақты әдісі. Бұл әдіс сот практикасында әкесін анықтау үшін қолданылады
«Жалпы, қазір биотехнология мен генетиканың арқасында және аурудың қалай жүретінін түсінуде серпіліс бар және сәйкесінше медицинаның дамуына, сондай-ақ адамның қандай екенін түсінуге жаңа мүмкіндіктер береді. Сондай-ақ, ДНҚ-ның бірегейлігін зерттеу тарих ғылымдарының дамуына мүмкіндік берді, яғни тарихи тұлғаларды анықтауға болады. Біз бәріміз де ДНҚ-ның жетістіктерін пайдаланып келеміз, мысалы, 2020 жылы әрқайсымыз ковидке ПТР тестін тапсырдық. Аурудың болуын немесе болмауын дәл әдіспен анықтауға болады», - деп толықтырды ол.
Журналистердің сұрақтарына жауап бере отырып, сарапшы өзінің шығу тегін анықтауға арналған генетикалық тест бүгінде танымал екенін айтты.
«Генетикалық тесттер шығу тегін қатысты сұрақтарға жауап беруге мүмкіндік береді. Мұндай тесттер «шығу тегіне саяхат» деп аталады. Бұл тест ортақ шығу тегін білуге мүмкіндік береді. Анасы жағынан шығу тегін іздеуге мүмкіндігі қиындау, өйткені әйелдер тұрмыс құрады, бүкіл әлемге тарайтыны белгілі және шамамен бұл гаплогруппалар географиялық жағынан бірдей. Тек әкесі жағынан біздің қайдан шыққанымызды түсінуге және ата - бабаларымызды іздеуге, басқа халықтармен ортақ ата-бабаларымызды білуге мүмкіндік береді», - деп атап өтті ол.
Айтқандай, өзіңіздің туыстығыңызды шамамен 50 мың теңгеге анықтауға болады. Зерттеуші генетиктерге әкесін анықтау мақсатында да жүгінеді. Бұл әдіс сот тәртібінде жиі қолданылады. Отбасына опасыздық жасауды анықтау тесттері де кеңінен танымал. Ол үшін биоматериалдардың үлгілерін, мысалы, тіндерді беру керек.
Генетикалық сынақтар сонымен қатар белгілі бір ауруларға бейімділікті анықтауға мүмкіндік береді.
«Біз сүт безі, аналық без, Альцгеймер және т.б. сияқты ауруларға бейімділікке генетикалық тесттер жасаймыз. Олар көптеген факторларға байланысты. Егер Жильбер синдромы сияқты моногенетикалық аурулар болса, бір геннің мутациясын анықтау диагноз қоюға мүмкіндік береді. Мысалы, сүт безі обыры және Альцгеймер - көп факторлы аурулар. Бұл гендерді анықтау арқылы біз адамның ауырып қалуы мүмкін немесе ауыратыны туралы айтпаймыз, бейімділік бар деп айта аламыз. Бұл триггер болуы мүмкін қоршаған орта факторларын ескеруге мүмкіндік береді және адамға бұл аурудың алдын алу үшін күнделікті өмірде ескертіліп, мұқият болу керектігі айтылады», - деп түсіндірді сарапшы.
Жүктілікті жоспарлаған жұптар генетиктерге де жүгінеді. Генетиктер өз кезегінде факторларды зерттейді және сонымен қатар, белгілі бір аурулары бар баланың туылу қаупі бар-жоғын анықтайды.
