Алик Шпекбаев қызметке қайта оралды: Ұлттық антикоррупция желісінде ескі Қазақстан билігінің өкілі не істемек?
Қаңтар оқиғасының алдында Алик Шпекбаев Нұрсұлтан Назарбаевтың «ескі гвардиясының» басқа өкілдері сияқты көлеңкеде көрінбей қалды. Ол сыбайлас жемқорлыққа қарсы агенттігінде жеті жылдай жұмыс істеп, жақында осыған ұқсас қызметке қайта оралып, Сыбайлас жемқорлыққа қарсы ұлттық желі төралқасының төрағасы қызметін атқарады. Бұл ұйым не үшін құрылды және ол болашақта немен айналысады?
«Практикалық тәжірибесі бар» Қазақстанның бір топ қоғам қайраткерлері мен үкіметтік емес ұйымдары сыбайлас жемқорлыққа қарсы ұлттық желі құру туралы шешім қабылдады. Жаңадан құрылған құрылым мемлекеттік және квазимемлекеттік органдар қызметінің ашықтығын қамтамасыз етеді, кәсіпкерліктің құқықтары мен заңды мүдделерін қорғайды, құқықтық актілерге сыбайлас жемқорлыққа қарсы сараптама жүргізеді, қоғамдық бақылау арқылы бюджеттік бағдарламаларға мониторинг жүргізеді.
Қоғам белсенділері жаңадан құрылған құрылымның қоғамдық бақылау туралы заң күшіне енгеннен кейін құрылғанын алға тартады.
«Қоғамдық бақылау туралы заң күшіне енді. Бұл біздің мүмкіндіктерімізді кеңейтіп, шешім қабылдау үдерісіне азаматтық қатысуды ынталандыратыны сөзсіз», - дейді «Әділдік жолы» қоғамдық бірлестігінің директоры Дидар Смағұлов.
Қоғамды біріктірудің маңыздылығын Қазақстанның табиғатты қорғау ұйымдары қауымдастығы төрағасының орынбасары Болат Қасымов та атап өтеді.
«Алда көп жұмыс істеу керек. Қоғамдық бақылауды күшейтіп, сапаны арттыру қажет. Біз бірлік таныта отырып, көп жұмыс істеуімізге тура келеді. Сала мамандарының білімі мен біліктілігін алға тарта отырып, Мемлекеттік шешімдер қабылдау процестеріне қатысуды күшейту арқылы ықпалды біртіндеп арттыру. Ол үшін барлық шарттар мен заңдар бар».
Елдегі жемқорлық деңгейі төмендеп жатқан жоқ, дейді экономист Рахым Ошақбаев. Оның айтуынша, елдің басты дертіне қарсы күресте азаматтық қоғамды қалыптастыру – жаңа көзқарас.
«Қазақстандықтардың пікірінше, сыбайлас жемқорлық деңгейі төмендеген жоқ, керісінше, айтарлықтай өсті. Бұған азаматтық қоғам көп араласа бермейді, Енді бұл тағы бір жаңа тәсіл. Біздің қызметіміздің нәтижелі болуы маңызды. Бұл ең шектеулі ресурстар маңызды сәттерге қолданылуы керек дегенді білдіреді. Сыбайлас жемқорлық ең алдымен қоғам мүддесіне зиян келтіреді. Соңғы екі-үш жылда республикалық бюджеттің шығындары 60 пайызға, яғни 10 триллион теңгеге дейін өскенін байқаған адам аз. Негізгі шығындар білім саласының шығындары басым. Демек, бюджеттің жағдайы айтарлықтай қиын. Тапшылық сегіз триллион теңгеден асты».
Сонымен қатар, Ошақбаев мемлекеттік қызметшілердің декларацияларының жалпыға қолжетімді болуы қажеттігін атап өтіп, осы мәселелерді шешудің жол картасын әзірлеуді ұсынады.
Жалпы, сарапшылар құрылыс секторы, білім беру, бюджет, мемлекеттік шығындардың тиімділігін бақылау және мемлекеттік сатып алулар сияқты салалар Сыбайлас жемқорлыққа қарсы ұлттық желінің басты назарында ерекше тоқталады.
Естеріңізге сала кетейік, 2021 жылдың сәуіріне дейін Алик Шпекбаев «Антикорды» басқарған. Алайда ол президент Қасым-Жомарт Тоқаевтың жарлығымен қызметінен босатылды.
Ал 2003-2008 жылдар аралығында Шпекбаев ҚР Ішкі істер вице-министрі қызметін атқарған. Одан кейін 2014 жылға дейін Қазақстан Республикасы Президенті Әкімшілігінің құқық қорғау жүйесі бөлімінің меңгерушісі болды.
