Білім жүйесіндегі «сәтсіздік»
Мұнайлы Маңғыстау облысында әрбір бесінші оқушы үш ауысымдық мектепте оқуға мәжбүр.
Ал әлемде екі ауысымдық оқытудың өзі шұғыл шешімді қажет ететін мәселе ретінде қарастырылады, деп хабарлайды Almaty-akshamy.kz Еnergyprom.kz сайтына сілтеме жасап.
Қазақстан Республикасындағы қаңтар наразылығының толқынын бастаған Маңғыстау облысында шешімін таппаған түйткілді мәселелер жеткілікті, соның бірі – білім беру мәселесі. Мәселен, еліміздегі білім саласына құйылған инвестицияның ең төмен көрсеткіші осы облыста байқалады: 2021 жылдың 12 айында 4,3 миллиард теңге ғана болған, бір жыл бұрын бұл көрсеткіш 6,2 миллиард теңге болған. Бұл республикалық көрсеткіштің 1,5 пайызы ғана және облыстар арасындағы соңғы орында.
Бұл ретте Президент Тоқаев қайғылы қаңтардың тағылымы туралы айта отырып, сапалы білімге қолжетімділікті арттыру бүгінгі күннің абсолютті басымдығы саналатынын атап өтті. Мемлекет басшысы Қазақстанның өңірлері біркелкі дамып келе жатқанын атап өтті. Даму теңгерімсіздігі әлеуметтік жайсыздық пен көші-қонның өсуіне алғышарт болады. Сонымен қатар, Президент дамудың мәдени-ағартушылық құрамдас бөлігін ерекше атап өтті, өйткені білімді азаматтар бүкіл ел бойынша бәсекеге қабілетті, табысты да лайықты өмір сүруге мүмкіндіктері көбірек.
Өңірлердің дамуындағы теңсіздік пен азаматтардың наразылығы туралы айта келе, Тоқаев шикізаты бар өңірлердің тұрғындары бюджет ресурстарын бөлуде өз аймақтарын көбірек көңіл бөлуге лайық деп санайтынын атап өтті. Бұл өңірлер бюджеттік донор бола отырып, әлеуметтік-экономикалық дамудың көптеген параметрлері бойынша артта қалды.
Ескерту: Маңғыстау облысы шынымен де білім беруге жергілікті бюджет шығындары бойынша аутсайдер үздік үш аймақтың қатарына енді (өткен жылдың 11 айында 105,7 млрд. теңге).
Болып жатқан жағдайдың облыс халқының санының аздығынан емес екенін айта кеткен жөн. Мәселен, халық саны жөнінен Маңғыстау облысы 3 облысты басып озса, 15 жасқа дейінгі балалар мен жасөспірімдер саны жөнінен еліміздің 6 облысынан бірден асып түсті. Оның үстіне облыс халқы өте «жас»: барлық тұрғындардың 38%-ға жуығын 15 жасқа дейінгі балалар құрайды, бұл елдегі ең жоғары көрсеткіштердің бірі. Оның үстіне туылу саны жөнінен Маңғыстау облысы бірден 7 облысты айналып өтіп, республика бойынша 17 облыстың ішінде 10-шы орынды иеленді.
Білім берудегі инвестициялық белсенділіктің төмендігін Маңғыстау облысының осы саладағы проблемаларының шешімін табуымен түсіндіруге болмайды. Керісінше, мұнда студенттерге арналған орындардың жетіспеушілігі мәселесі өте өткір және Қазақстан Республикасы бойынша орташа деңгейден әлдеқайда нашар.
Өкінішке қарай, мектептердің жағдайы – жалпыхалықтық «ауру». Бұл туралы Президент те 2021 жылғы қыркүйектегі Жолдауында: «Орта білім беру жүйесінің өзекті мәселесі – мектептердегі орынның жетіспеушілігі – 225 мың орын тапшылығы. Егер шұғыл шаралар қабылданбаса, 2025 жылға қарай ол 1 миллион орынға жетуі мүмкін. Бұған дейін мен 2025 жылдың соңына дейін кемінде 800 мектеп салу туралы тапсырма берген болатынмын. Бүгін мен бұл көрсеткішті 1000 мектепке жеткізу міндетін қойдым», - деген болатын.
Алайда, Маңғыстау өңірінде жағдай мүшкіл. Мәселен, 2020/2021 оқу жылының басында облыста 15 үш ауысымды мектеп немесе облыстағы барлық мектептердің 9,2 пайызы жұмыс істеп тұрды. Сонымен қатар, жалпы Қазақстан Республикасындағы үш ауысымда оқитын мектептер жалпы мектеп санының 2,2%-ын ғана құрайды. Одан да сорақысы, мұндай мектептерде бірден 34,3 мың бала немесе облыстағы жалпы мектеп оқушыларының 21,4 пайызы білім алған.
Салыстыру үшін: жалпы Қазақстан Республикасында үш ауысымда оқитын мектептердегі оқушылардың үлесі 8 пайызды құрады.
Оның үстіне, бір ауысымда оқитын мектептерде Маңғыстау облысында мектеп оқушыларының небәрі 3%-ы (республикада – 9,6%) оқиды.
Әрине, жалпы Қазақстан Республикасының аумағында шын мәнінде жақсы оқу орындары бар: Назарбаев зияткерлік мектептері, BINOM мектептері, РФМШ және т.б. Мұндай мектептер жоғары деңгейлі техникалық жарақтандырумен, жаңартылған оқу бағдарламаларымен, кәсіби педагог кадрларымен ерекшеленеді.
Дегенмен, бұл бүкіл ел деңгейінде жеткіліксіз екені анық, мұны Қазақстанның білім саласына қатысты барлық жағынан төмен рейтингі растайды.
Дегенмен, Маңғыстау облысының білім саласындағы барлық мәселелерді министр Асхат Аймағамбетов бақылауға алмақ. Атап айтқанда, облыста 24 мектеп пен бұрынғы мектептерге тағы 11 қосымша ғимарат салынса, Ақтауда да, Жаңаөзен қаласында және облыстың басқа да аудандарында жаңа әрі заманауи мектептер салынады. Маңғыстау облысындағы мектеп орындарының тапшылығы Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі үшін жасырын емес, оның үстіне облыстағы бала туу деңгейі өте жоғары.
«Мәселен, биыл оқушылар саны өткен жылмен салыстырғанда 9,5 мыңға артты», - деді министр.
Бұл жолы қолға алынған шаралар шынымен де өз нәтижесін беріп, өңірдегі жағдай жақсы жаққа өзгереді деген үміт бар.
