Қолайсыз ауа райынан зардап шеккен фермерлерге айыппұл санкциялары салына ма?
Қоңыр күздің дәл осы өліара тұсында егіншілік туралы мақала жазсақ, «Арқада егін орағы қызып тұр» деп бастайтынбыз. Биыл олай болмай тұр. Жиын-терім жұмыстарының қарқынына ауа райының қолайсыздығы тікелей әсер етуде.
Аптапты, жаңбырсыз жаздан соң ерте масақтанған Арқаның ақ бидайы биыл аласа. Комбайн жаткасына әзер ілігеді. Соған сәйкес, масағының толымы да аз. Бұрынғыдай, жиырмаға жуық дән (әр масақта) жоқ. Қырсық қылғанда, дәл егін орағы басталарда жауған жаңбыр соңғы кезге дейін толастамай, комбайндардың алқапта жүруіне кедергі келтірді. Соның салдарынан орақ жұмыстарын уақытша тоқтатуға тура келді.
Мұндайда жаңбырдан соң өскен егін сабағы арасындағы шөп комбайндардың жұмысын одан әрі қиындатады. Оған қоса, бидайдың сапасына кері әсер етеді.
Ауа райы қолайлы жылдары қазақ бидайы экспортқа бірінші, ара-тұра екінші сыныппен өткізілетін. Соған сәйкес, бағасы да жоғары болатын. Ал биылғы бидай сапасы клекавинасының аздығымен қоса төртінші, бесінші сыныпты ғана болып тұр. Ол дегеніңіз, биылғы астықтың дені ұн тартып, нан илеуге жарамайды деген сөз.
Биыл Қазақстан бойынша 17,3 млн гектар жерге дәнді дақыл егілді. Әрі оған үкімет тарапынан үлкен үміт артылғанымен, биылғы ауа райының қолайсыздығы сол үмітті ақтамайтын түрі бар. Өткен жылы қыркүйектің орта шеніне дейін астықты алқаптың 70 пайызы орылса, бүгінгі нәтиже 40 пайыздан аспай тұрғаны да көңілге қонбайды.
- Егін шаруашылығының осынау проблемалары билікті де алаңдата бастады. Еліміздің солтүстік өңірлеріндегі ауа райының қолайсыздығы мен жайсыз жағдайларға байланысты Президент Қасым-Жомарт Тоқаев Үкіметке астық өндіретін фермерлер мен шаруа қожалықтарына қаржылай және өзге де қажетті көмек көрсетуді тапсырды.
Күні кеше Премьер-министр Әлихан Смайылов дәл осы мәселеге байланысты арнайы жиын өткізді.
Қазір Президент тапсырмасына орай егін жинау науқанының барысын Үкімет тұрақты бақылауға алды. «Биылғы жыл диқандарымыз үшін аса қолайсыз болды. Соның кесірінен астық түсімі азайып, жұмыс қарқыны төмендеді. Алайда, орақ науқанын қаржылай және материалдық-техникалық жағынан қамтамасыз ету үшін барлық шараны қарастырып жатырмыз», – деді Премьер.
Алайда, дәтке қуат етер бір үміт бар. Қазақ даласының астықты өңірлерінде қыркүйектің соңына дейін қатты жаңбыр жаумайды деген болжам айтылуда. Ендігі мақсат – сол мүмкіндікті тиімді пайдалану.
Шаруа қожалықтары мен фермерлердің үкіметтің қолдауынсыз аттап баса алмайтын кезі келді. Оны билік те анық біліп отыр. Үкімет ауыл шаруашылығының дағдарысты кезеңінде диқандарды қолдау шараларын бастап та кетті.
Осы аптада биылғы қуаңшылық жылы аптаптан зардап шегіп, егісі қурап кеткен Жамбыл облысының диқандарына 3,7 млрд теңге субсидия берілетін болды. Солтүстіктегі астықты өңірдің диқандарына да қаржылай қолдау көрсету шаралары қарастырылуда. Қостанай облысындағы егістік қолайсыз ауа райынан зардап шекті. Толассыз жауған жаңбыр салдарынан астық сапасы нашарлап, дән сұрыпының сапасы төмендеген. Өңір аграршыларына 16,9 млрд теңге субси дия төленеді. Таяу арада Үкімет ауыл шаруашылығы техникаларын жаңарту үшін қосымша 20 млрд теңге бөлетін болды.
Егін орағы қарсаңында ауыл шаруашылығы техникаларының ең қажетті жанармайы – дизель отынының не қымбаттап, не азайып кететін дағдысы бар. Ол биыл да қайталанды. Жанармай нарқының көтерілуі онсыз да шаруасын әзер жүргізіп отырған диқан қауым үшін оңай соққы емес. Соны ескерген Үкімет таяуда солтүстіктегі диқандарға 20 мың тонна дизель отынын жеңілдетілген бағамен беріп отыр. Бұл да болса шаруасы кейін кеткен диқан қауымға көрсетілген үлкен жәрдем.
Биылғы бидай сапасының барынша төмен екенін айттық. Дән негізінен ылғалды. Сондықтан оны кептіріп баптаудың өзі мұң болатын түрі бар. Жыл сайын элеваторлар мен астық қабылдау пункттеріндегі кептіру орындары жетіспей, біраз бидайдың сапасы төмендеп, мал азығына кететінін де білеміз.
Үкіметтің осы жайтты ескергені байқалып отыр. Астанада өткен жиында Үкімет басшысы да осы мәселеге маңыз берді.
Бір сөзбен айтқанда, биылғы егін орағы қиын жағдайда жүргізілуде. Соны ескерген билік тарапынан бұл салаға айтарлықтай көмек көрсетіліп жатыр. Оның қайтарымы қандай боларын алдағы болашақ көрсетпек.
«Аlmaty-akshamy», №113, 23 қыркүйек, 2023 жыл