Стандарттау саласы қағазсыз жүйеге көшеді

Елбасы айтқандай, бүгінгі уақытта әлем Төртінші өнеркә­сіптік револю­ция дәуіріне, технологиялық, эконо­микалық және әлеуметтік салалар­дағы терең және қарқынды өзгерістер кезеңіне қадам басып келеді. Бұл ретте индус­трияландыру жаңа техноло­гияларды енгізудің көшбасшы­сына айналуы тиіс. Сондықтан кәсіпорын­дарымызды жаңғыртуға және цифр­лан­дыруға бағытталған, өнімнің экспортқа шығуын көздейтін жаңа құралдарды әзірлеп, сыннан өткізу қажет.

 Техникалық реттеу және метроло­гия комитеті бүгінгі уақытта стан­дарттау саласын жаңа индустрия­ландыру қажеттігіне орай бейімдеуде. Стандарттау – бұл көптеген тараптар (бизнес-қауымдастықтар, мемле­кеттік органдар, өндірушілер мен тұтынушылар) қатысатын процесс. Бұл тараптарды біріктіру және бір пікірге келу үшін әрдайым стандарт­тау процесін жетілдіріп отыру, оның ішінде жаңа цифрлы технологияны қолдану маңызды. Осы ретте «Стан­дарттау туралы» жаңа заң қабыл­данады. Заңда процестерге автомат­тандыруды жүргізудің заңнамалық негізі қарастырылған.

Биыл І кезеңде «стандарттау жос­парын қалыптастыру және «Е-ТК» порталы» екі процесті автомат­тандыру бойынша жұмыс жүргізіледі. Стан­дарт­тау жоспарын қалыптастыру тек қана электрондық форматта жүргізіледі.

Сонымен қатар, шоғырлан­дырыл­ған пікір қалыптастыру, сондай-ақ кең ауқымды қамту және жүйенің қатысу­шыларын тарту мақсатында әлемнің кез-келген нүктесінен интер­нетке қол жеткізе алатын стандарт жобаларын талқылау бойынша айқын жағдайларды қамтамасыз ететін, «Е-ТК» порталын құру арқылы стандарт­тау бойынша техникалық комитет­тердің жұмысын автоматтандыру жоспарлануда.

Сонымен бірге, стандарттаудың негізгі өнімі стандарт және ағымдағы жылғы «интернет-дүкен стандарт­тары» автоматтандырылған жүйелерді жетілдіру мақсатында ІSO стандарт­тау жөніндегі халықаралық ұйымда қолданылатын XML форматына көшу де жоспарлануда. Стандарттар қорының деректер базасы­ның 30 000-нан астам стандарттарын (ҚР СТ, ГОСТ) цифрлау болжамдалып отыр.

Бүгінгі күні бірыңғай мемлекеттік нормативтік техникалық құжаттар қорында 70 500 нормативтік құжаттар бар, оның ішінде 7 796 ұлттық стан­дарт. Стандарттау саласындағы барлық процестерді автоматтандыру кәсіпкерлер мен тұтынушыларға тиісті құжаттардың қолжетімділігін қамтамасыз етеді.

«Процестерді цифрландыру және автоматтандыру шеңберінде «Өлшем құралдарын салыстырып тексеру туралы деректерді электронды есепке алу» Ақпа­раттық жүйелерді әзірлеу қарастыры­луда. Бүгінгі күні өлшем бірлігін қамта­масыз етудің мемле­кеттік жүйесі мемле­кеттік эталондар мен эталондық жабдық­тардың 101 бірлігі қамтамасыз етілген.

Кәсіпкерлерге бизнесін жүргізуді жеңілдету мақсатында қойылған міндет­терге қол жеткізу үшін негізгі блок жүйелерін бір платформаға бірік­тіретін – техникалық реттеу, стандарт­тау, метрология, аккредиттеу және сәйкес­тікті бағалау «Е-ТРМК» бірың­ғай электрондық жүйесіндегі дерек­қорларды цифрлық форматқа өзгерту қарасты­рылған.

Е-ТРМК әр түрлі тізбелердің мәлі­меттерін салыстыру арқылы объектілерді тұрақты мониторингілеу үшін қажет екендігін атап өту керек. Бұл өнімді өндіруден оны сату/пайдалануға дейін қадағалануын қамтамасыз етеді. E-КТРМ әр түрлі тізілімдер деректерін салыстыру арқылы объектілерді үздіксіз бақылау үшін қажетті екенін атап өткен жөн. Бұл өнімді өндіруден бастап қолда­нысқа дейін қадағалауды қамтамасыз етеді. Мониторингілеу, соның ішінде кері қайтарылған және алып тастал­ған өнім жөніндегі ақпарат Е-ТРМК-да орналас­тырылады. Тұтынушылар үшін тауарды сәйкестендіруге бола­тын мобильдік қосымша енгізу көзделуде.

Тұтынушыларға арналған ыңғай­лы­лықты жасау үшін мобильдік қосым­шаны енгізу көзделіп отыр, оған сәйкес өнімді анықтау мүмкін болады. «Про­цестерді цифрландыру және автомат­тандыру» шеңберінде Ақпараттық жүйені әзірлеу жоспар­ланып отыр.

Рұқсат беру құжаттарын беру және мемлекеттік қызметтерді көрсету кезінде өтінім беруден бастап соңғы нәтижені алуға дейін, өтінімдерді қада­ғалауды енгізе отырып толық авто­маттандыруға көшуді жүзеге асыру жоспарлануда.

Осылайша техникалық реттеу және метрология саласындғы үрдіс­тер­ді автоматтандыру 2 кезеңмен жүргізіледі. Сонымен қатар, бірінші кезеңде жүйенің өзінің маңызды түйінін әзірлей отырып техникалық реттеу тізбесінің бірыңғай өзара бай­ланысты базасын құру ұсынылады.

Екінші кезеңде электрондық құжат­тарды қалыптастыру мүмкін­дігімен қатысушылардың Оnlіne жұмыс кабинет­терін құру жоспарла­нуда, бұл өтінім берушілерге артық құжаттар/мәліметтер (жеке куәлік, тіркеу туралы куәлік, төлем туралы түбіртектің көшірмесі сияқты және т.б.) беруді қысқартады.

Осының барлығы жетілдірілген жүйе арқылы техникалық реттеу субъектілері мен объектілерін мони­торингілеу арқылы өнімнің қауіпсіз­дігін қамтамасыз ету болып табыла­тын техникалық реттеудің негізгі мақсатын қамтамасыз етуге мүмкін­дік береді.

Осылайша техникалық реттеу жүйесінің үдерістерін автоматтандыру бизнесті жүргізу және халықтың тұр­мыс сапасын жақсарту үшін қолайлы жағдай­ды қамтамасыз ете отырып, жүйені жалпы «қайта жүктеуге» мүмкіндік береді.

Бұл жүйенің негізгі артықшылығы – процестің барлық қатысушыларын бірыңғай платформаға біріктіру, мемлекеттік бақылау кезінде деректер базасын қолдану және салыстырып тексеру клеймдеріне онлайн режи­мінде тапсырыс беру, автоматтан­дырылған өңдеу (арыз берушінің жеке кабинеті арқылы), QR-сode оқып алу арқылы онлайн сертификаттарды қалыптастыру және түпнұсқалылығын тексеру, Call орталықтарымен толық ақпараттық қолдау. Жаңа жүйе бизнес үшін де, мемлекет үшін де ыңғайлы болады.

Заңнамадағы бұл өзгерістер жаңа индустрияландыруды дамытуға және Қазақстанның экономикалық көрсет­кіштерін жақсартуға өзінің зор үлесін қосады.

Сөзімнің соңында айтарым, жаңа уақытқа сәйкес техникалық реттеу жүйесін жетілдіруде жүргізіліп отырған өзгерістер Төртінші өнеркәсіптік рево­люция дәуіріне аяқ басқан Қазақ­станның өркендеуіне жол ашып және отандық тауарлардың әлемдік нарық­тарға жоғары сапалы бәсекеге қабі­летті тауарлар шығаруына мүмкіндік беретін болады.

Құралбек ҚЫЗҒАРИН,

ҚР Инвестициялар және даму министрлігі Техникалық реттеу және метрология комитеті

Алматы қаласы бойынша департаментінің бас маманы.