Жергілікті компаниялар сұраныстың жартысынан азын ғана қамтиды. Негізгі импортер – Ресей мемлекеті.
Қант бағасы бір жылда 15 пайызға қымбаттады, деп хабарлайды Almaty-akshamy.kz Еnergyprom.kz сайтына сілтеме жасап.
Ағымдағы жылдың ақпан айында Қазақстан Республикасының дүкендері мен базарларының сөрелерінде қанттың келісі орташа есеппен 296 теңгеге сатылды – бір жыл бұрынғыдан 14,7%-ға қымбат.
Қант бағасының қатты қымбатшылығын Түркістан облысының тұрғындары сезінді: бірден жылына 29,8%-ға өсті. Бұл облыстан басқа осы үштікке Қостанай (плюс 23,4%) мен Атырау (плюс 21%) облыстары да кірді. Бағаның ең аз өсімі Алматыда байқалды: «бар болғаны» 7,2%-ға қымбат.
Еліміздің ірі қалаларының ішінде ең қымбат Атырауда қант (кг 337 теңге), Нұр-Сұлтанда (319 теңге) және Түркістанда (317 теңге) болды. Ең төменгі баға Тараз (248 теңге), Алматы (273 теңге) және Талдықорған (275 теңге) қалаларында тіркелді.
Еске салайық, біздің нарықты қанттың айтарлықтай көлемімен қамтамасыз етіп отырған Ресейге қарсы санкциялар туралы ақпараттан кейін Қазақстан Республикасында зиянды ажиотаж басталды.
Ал, Ауыл шаруашылығы министрлігі мен Сауда және интеграция министрлігі сауда желілері мен тұрақтандыру қорларының қоймаларындағы қант қоры кемінде үш айға жететінін, қант өндірісі мен оны импорттау жалғасатынын, яғни қорлардың толығып жатқанын хабарлады. Елде нақты тапшылық жоқ, бірақ жасанды түрде жасалған «Сатып алу дүрбелеңі» фонындағы тапшылықты тудырудың мысалы: жалпы Қазақстан Республикасында Magnum бөлшек сауда желісінде қант сатылымы 5 күн ішінде 528 тоннаға жетті, ал бұрын бес күндік сатылымдар шамамен 172 тонна болатын.
Өндіріске келер болсақ: ресми мәлімет бойынша, ағымдағы жылдың қаңтар айында елімізде 17 мың тонна қант өндірілген, бұл бір жыл бұрынғы көрсеткіштен 26,7 пайызға аз. Өндірістің ең көп көлемі Жамбыл облысына тиесілі: 13,7 мың тонна, бұл жылына 21,9%-ға аз деген сөз. Облыстың Қазақстан Республикасындағы қанттың жалпы өнімдегі үлесі бір жыл бұрын 76% болса, биыл 81%-ды құрады.
Сонымен қатар, жалпы алғанда 2021 жылдың қаңтар-желтоқсан айларында өндіріс 276,9 мың тоннаға жетті, бұл бір жыл бұрынғы көрсеткіштен бірден 58%-ға артық.
2021 жылдың 12 айының қорытындысы бойынша жергілікті компаниялар қантқа деген сұранысты (ішкі нарықтағы сату мен экспортты қосқанда) 42,1%-ға қамтамасыз етті, бұл көрсеткіш бір жыл бұрын 25,1%-ға ғана болған. Импорттың үлесі тиісінше 74,9%-дан 57,9%-ға дейін төмендеді. Елге 308,5 мың тонна қант әкелінді, бұл жылына 25,8%-ға азайғанын білдіреді. Ішкі нарықтағы сату көлемі 0,5%-ға өсіп, 530,2 мың тоннаны құрады.
Қазақстан Республикасындағы қант нарығының импортқа тәуелділігі өзгермелі: мысалы, 2012–2021 жылдар кезеңінде импорттаушылар сұранысты 20%-75%-ға жапты. Импорттың ең көп үлесі 2020 жылы, ең азы 2016 жылы тіркелді. Қазақстан Республикасындағы қант өндірісі және біздің нарықтың өзін-өзі қамтамасыз ету деңгейі тұрақсыз, ал импортқа тәуелді сегменттер әрқашан кез келген экономиканың «осал тұсы» болып қала береді.
Ескерту: 2021 жылы республика бойынша қызылша егісінің көлемі – 15,2 мыңнан 14,5 мың гектарға қысқартылды.
Салыстыру үшін: 2011 жылы егіс көлемі 18,2 мың га, 2005 жылы 17,5 мың га болды. 2021 жылы қызылша түсімі де 14,8 пайызға төмендеп, гектарына 323,2-ден 275,5 центнерге дейін азайды.
2021 жылғы қаңтар-желтоқсанда елімізге 506,9 мың тонна құрақ пен қызылша қанты, сондай-ақ 267,3 миллион доллардың химиялық таза сахарозасы импортталды. Өсім физикалық мәнде 3,3%-ды, ақшалай түрде – бірден 47,3%-ды құрады.
ТМД елдерінен Қазақстан 311,6 мың тонна қант пен сахарозаны импорттады, бұл бір жыл бұрынғыдан 25,8%-ға аз. Импорттың негізгі бөлігі Ресейден келді: 275,9 мың тонна (яғни сектордағы импорттың 55% дерлік), бұл жылына 12,7%-ға аз.
ТМД-дан тыс елдерден Қазақстан 195,3 мың тонна қант импорттады, бұл бір жыл бұрынғыдан 2,7 есе көп. Мұнда негізгі көлемді Бразилия қамтамасыз етті: 164,6 мың тонна, жылдық өсім 2,3 есе көп.
